نقدی بر تاریخچه هواپیمای ایرباس A380؛ کاخک اندود نهادن بر بزرگترین هواپیمای مسافربری تاریخ

ایرباس A380، بزرگترین هواپیمای مسافربری ساخته شده تاکنون است که اثرگذاری بزرگی در صنعت هواپیماسازی داشت. در اینجا نگاهی به تاریخچه آن میاندازیم.

اگر اخیرا یک سفر هوایی بین‌المللی را تجربه کرده باشید، شما احتمالا با یکی از هواپیماهای بوئینگ ۷۴۷، ۷۵۷ یا ۷۷۷ و یا شاید ایرباس A333 سفر کرده‌اید. این‌ها هواپیماهای نسبتا کوچکی هستند که عمدتا برای پروازهای کوتاه مورد استفاده قرار می‌گیرند. طراحی اغلب این هواپیماها شبیه به یکدیگر است و تشخیص آن‌ها از هم دشوار خواهد بود. شاید فقط تعدادی صندلی اضافه‌تر وجود داشته باشد و یا چینش ردیف صندلی‌ها متفاوت باشد.

برخلاف آن‌ها، تفاوت‌ها در هواپیماهای سایز بزرگ خیلی محسوس‌تر است. یک هواپیمای تجاری بزرگ به‌نام ایرباس A380 وجود دارد که می‌تواند متفاوت‌تر از هر هواپیمای دیگری که تاکنون دیده‌اید باشد. این هیولای دو طبقه می‌تواند ۵۵۵ مسافر را در سه کلاس مختلف حمل کند. تعداد ایرباس‌های ای ۳۸۰ در جهان زیاد نیست و اکثر آن‌ها در خطوط هوایی امارات پرواز می‌کنند.

با این حال ایرباس در اوایل سال ۲۰۱۹ اعلام کرد که بزرگترین هواپیمای تجاری جهان تا سال ۲۰۲۱ بیشتر تولید نخواهد شد. آخرین مدل این هواپیما نیز به شرکت هواپیمایی امارات تحویل داده شد. اما چه چیزی باعث شده ایرباس ای ۳۸۰ به چنین شهرتی برسد و چرا فقط ۱۴ سال بعد از اولین تحویل آن، تولیدش متوقف شد؟

تاریخچه ایرباس A380

در این مقاله نگاهی به تاریخچه ایرباس A380، بزرگترین هواپیمای مسافربری تاریخ خواهیم پرداخت و از تولد تا توقف تولید آن را بررسی می‌کنیم.

سایه‌ای از بوئینگ ۷۴۷

شرکت ایرباس در سال ۱۹۷۰ تأسیس شد و در همان سال، بوئینگ ۷۴۷ با شرکت Pan Am به عنوان یک هواپیمای تجاری شروع به کار کرد. به‌اعتقاد بسیاری از افراد، ۷۴۷ نمونه ایده‌آل یک هواپیمای تجاری است و به عنوان «ملکه آسمان» شناخته می‌شود. آن هواپیما هم مثل A380 از طراحی دو طبقه بهره می‌برد، اما ظرفیت آن در مجموع سه کلاس، فقط ۲۳۷ مسافر بود. که البته با توجه به گران قیمت بودن سفرهای هوایی در ۵۰ سال پیش، ظرفیت قابل توجهی بود.

بوئینگ ۷۴۷

تا اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی، بوئینگ با مدل ۴۰۰-۷۴۷، هواپیمای سه کلاسه خودش را به ۴۱۶ مسافر افزایش داد. این افزایش چششویری بود، اما هر زمانی که شما عددی را جابجا می‌کنید، قطعا شخص دیگری تلاش می‌کند تا آن را بشکند و رکورد دست خودش باشد.

ایرباس دقیقا همین نقش را ایفا کرد. این شرکت در سال ۱۹۸۷، مدل‌های A330 و A340 را معرفی کرد که چند سال بعد به شرکت‌های هواپیمایی تحویل داده شدند. در کتاب «ایرباس A380: سوپرجامبو قرن بیست و یکم» به قلم گای نوریس و مارک واگنر، این دو مدل می‌توانستند حداکثر ۲۹۵ مسافر را حمل کنند. هرچند ایرباس فکر نمی‌کرد که اینها جایگزین بوئینگ ۴۰۰-۷۴۷ خواهند شد.

در طول دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، ایرباس همچنان به توسعه مدل‌های جدیدتر ادامه داد تا هواپیمای A340 خود را به مدل محکم‌تری تغییر دهد و بتواند سهم خودش را از بازار وسایل نقلیه پرنده بیشتر کند. آن‌ها سپس در سال ۲۰۰۲ مدلی به‌نام A340-600 را توسعه دادند که می‌توانست ۳۷۸ مسافر را حمل کند. در این مدت ایرباس همچنین مطالعاتی را به رهبری ولف-دیتر ویسل برای خلق هواپیمایی بزرگ‌تر از بوئینگ ۴۰۰-۷۴۷ آغاز کرد.

عبور از مدل‌های A350 تا A370

بیش از ده سال پس از اولین بررسی مفهومی، سرانجام هیئت نظارتی ایرباس در دسامبر ۲۰۰۰ با پروژه ساخت A380 موافقت کرد. همانطور که در کتاب ایرباس A380: سوپرجامبو قرن بیست و یکم آمده است، تصمیم گرفته شد که برای نام‌گذاری این پروژه جدید، از نام A350 استفاده نشود. آن‌ها به چند دلیل نام A380 را انتخاب کردند. این افزایش چششویر اعداد در ناشوذاری هواپیما نه تنها به بزرگی ابعاد آن اشاره داشت، بلکه از عدد ۸ انگلیسی برای نشان دادن سبک دو طبقه این هواپیما استفاده شد؛ زیرا این عدد در اعداد لاتین دو دایره را در بالای یکدیگر نشان می‌دهد.

گرچه پروژه ساخت و تولید هواپیمای ایرباس A380 در سال ۲۰۰۰ تأیید شد، ولی چند سال بعد در آسمان‌ها به‌پرواز درآمد. نیویورک تایمز می‌گوید هزینه توسعه اولیه A380 حدود ۱۰.۷ میلیارد دلار بود. اما گزارشی که در سال ۲۰۰۴ منتشر شد، نشان داد که هزینه‌های ساخت این هواپیما ۲ میلیارد دلار بیشتر از برآوردها شده است. دو سال بعد، تأخیر در تولید و مشکلات الکتریکی که موجب تأخیر چندین ساله شده بود، مبلغ ۴.۹ میلیارد یورو هزینه اضافه‌تر را روی دست ایرباس گذاشت.

با وجود تمامی این مشکلات، ایرباس در نهایت اولین A380 را در اکتبر ۲۰۰۷ به شرکت هواپیمایی سنگاپور تحویل داد. هواپیمای غول پیکر ایرباس اولین سفر خودش را از سنگاپور به سیدنی استرالیا آغاز انجام داد و رسماً به عنوان بزرگترین هواپیمای تجاری جهان، جایگزین بوئینگ ۷۴۷ شد.

آغاز مسیر ایرباس A380

ساختن بزرگترین هواپیمای تجاری جهان یک طرف قضیه است؛ طرف دیگر متقاعد کردن شرکت‌های هواپیمایی برای خریدن چیزی است که شما تولید کرده‌اید. هواپیمای ایرباس ای ۳۸۰ به‌قدری بزرگ بود که مناسب هر منطقه و هر پروازی نباشد. در نتیجه بازارهای خاص خودش را پیدا کرد. شرکت‌های هواپیمایی آسیایی مانند امارات، سنگاپور ایرلاینز و قطر ایرویز، مشتریان اصلی ایرباس بودند؛ اما برخی از شرکت‌های اروپایی مانند لوفتهانزا، بریتیش ایرویز و ایر فرانس نیز چندین مدل A380 سفارش دادند.

امارات با فاصله‌ای زیاد بیشترین تعداد سفارش را داشت؛ تا ژانویه ۲۰۱۹، ایرباس بیش از ۱۰۰ هواپیما را به این شرکت هواپیمایی مستقر در دبی تحویل داده بود. در این بین ۵۳ سفارش هنوز تحویل امارات داده نشده بودند (البته این تعداد در پایان تولید A380 کاهش یافت). هواپیمایی سنگاپور بعد از امارات، دومین خریدار بزرگ این هواپیما با تنها ۲۴ سفارش بود.

تا ژانویه ۲۰۱۹، تنها ۳۱۳ از این هواپیماهای عظیم‌الجثه سفارش داده شده بودند و در حدود سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵، تنها چند هواپیما در سال فروخته می‌شود و تعداد سفارشات به شدت کاهش یافته بود. هواپیمای Airbus A380 با وجود طرفدارانی که دارد، اما یک هیجان زودگذر بود.

با توجه به هزینه بالایی که تولید هواپیما روی دست سازنده می‌گذاشت، باید فروش افزایش پیدا می‌کرد تا ادامه پیدا کردن تولید، توجیه منطقی داشته باشد. درست یک ماه بعد از اعلام این آمار و ارقام بود که ایرباس پایان تولید ای ۳۸۰ را اعلام کرد.

معرفی ایرباس A350

در آخرین روزهای توسعه A380، ایرباس در حال طراحی یک هواپیمای بزرگ دیگر برای رقابت با بوئینگ ۷۸۷ بود. یک هواپیمای بزرگ که با تمرکز بر بهره‌وری ساخته شده است. این هواپیما در نهایت با نام A350 عرضه شد و ایرباس تصمیم گرفت به ساختار نام‌گذاری اصلی پیش از A380 بازگردد. همانطور که اعداد درون نام این مدل نشان می‌دهد که هواپیمای جدید به اندازه A380 بزرگ نبود، اما A350-1000 (طویل‌ترین مدل A350) می‌تواند تا ۴۱۰ مسافر را در خودش جای دهد که عدد قابل توجهی است.

ایرباس A350

تحویل A350 به مشتریان از سال ۲۰۱۵ شروع شد و هواپیمایی قطر اولین مشتری آن لقب گرفت. این اتفاق در همان زمانی رخ داد که تعداد سفارشات A380 به شدت رو به کاهش بود. مشکلات فنی کمتری در خط تولید A350 نسبت به A380 وجود داشت و در عین حال تولید آن برای ایرباس ارزان‌تر تمام می‌شد. تا نوامبر ۲۰۲۳ بیش از ۱۰۰۰ سفارش برای A350 ثبت شد و ۵۷۱ فروند از آنها تاکنون تحویل داده شده است. حالا که دیگر خبری از تولید A380 نیست، شرکت‌های هواپیمایی مشتاق سفارش آن شده‌اند!

هواپیمای A380 در حال حاضر چه وضعیتی دارد؟

اینکه Airbus A380 دیگر تولید نمی‌شود، به این معنا نیست که دیگر توسط شرکت‌های هواپیمایی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. شرکت‌هایی که در گذشته این هواپیماها را سفارش داده‌اند، هنوز هم از A380 برای پروازهای طولانی مانند دبی، لندن، لس‌آنجلس و غیره استفاده می‌کنند. در این بین تعدادی از شرکت‌ها A380 خود را بازنشسته کرده‌اند.

اما پایان عمر ایرباس A380 چه زمانی فرا می‌رسد؟ بزرگترین مالک این هواپیماهای عظیم‌الجثه، هواپیمایی امارات، در حال حاضر برنامه‌ای را اجرا کرده که بر اساس آن در ۱۵ سال آینده A380 را از لاین پرواز خارج کند. پیرترین A380 هنوز حتی ۲۰ سالش هم نشده است؛ بنابراین هنوز فرصت زیادی برای پرواز با این هواپیمای غول پیکر باقی مانده است.