سینما: ضرورت یا لوکس؟

۱۶:۱۵یادداشت / شاهپور محمدی*
مسئول سازمان سینمایی در آیین اختتامیه ششمین جایزه پژوهش سال سینمای ایران گفت: «مبنای اصلی هر حرکتی برای ماندگاری قطعا پژوهش است و بسیاری از فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور بدون پژوهش دچار مشکل خواهند شد. توسعه سینمای ملی و اینکه به فکر سینما، بازار جهانی و مخاطب باشیم باید بر مبنای کار پژوهشی باشد و این مبنای فعالیت‌های ما در سازمان است. امروز اگر می‌خواهیم سینمای ملی توسعه پیدا کند و به فکر بازار جهانی و مخاطب باشیم، باید تمام تصمیمات و برنامه‎‌ها بر مبنای کار پژوهشی گرفته شود. باید پژوهش کنیم ببینیم چرا مخاطبان فیلم‌های کمدی را دوست دارند و چرا فیلم‌های هنری کمتر مورد اقبال قرار می‌گیرند.تاسیس اندیشکده سینما در سازمان سینمایی یک ضرورت است.اگر قرار است کار‌های اساسی در سینما شکل بگیرد وجود یک اندیشکده سینمایی ضروری است و تصمیم داریم در شورای عالی سینما چنین طرح ماندگاری را پیگیری کنیم…»
اینها دیدگاه های مسول دولتی سینما در مورد اهمیت مقوله پژوهش است ، اما ذکر چندین نکته در این راستا ضروری به نظر می‌رسد .باید گفت آنچه سالیان سال نامشخص و نامعلوم مانده، جایگاه واقعی حوزه معاونت پژوهشی این سازمان در بین اهالی سینماست و بدان صورت که باید معرفی نشده و کارکردش نیز خیلی برجسته و آشکار نیست.شعاع و دامنه ارتباطاتی این معاونت با نویسندگان و کارگردانان سینما مشخص نیست؛ اینکه چگونه و تا چه میزان با همدیگر تعامل دارند و اگر این ارتباط دو سویه کم رنگ است به چه دلایلی چنین اتفاقی صورت گرفته؟هنوز به درستی برای اصحاب سینما تبیین نشده است که با نیروی انسانی و هزینه‌کرد مالی سالانه، این معاونت در بدنه مدیریت سینمای کشور چه میزان کارایی دارد و به عبارتی چه کار مفیدی برای ارتقای سینمای این کشور انجام داده و انجام می‌دهد؟از طرف این معاونت و مرکز پژوهش‌ها، بیلان کار مشخص و مهمی که تاثیر محتوایی چششویری بر روند فیلمسازی در کشور را ارایه نماید، مشاهده نشده است.اگر قرار باشد نقش این معاونت فراخوان و جمع آوری یک سری پژوهش در طی سال و داوری و دادن جایزه به پژوهش‌های برنده باشد و بعد از آن هم این آثار به بایگانی سپرده شوند‌، با چنین نگرش و رویکردی باید گفت که پژوهش در حوزه سینما، معنای واقعی خود را نیافته است .اگر هم فیلمسازان و نویسندگان فیلمنامه از منابع پژوهشی متعلق به معاونت پژوهشی سازمان استفاده می‌کنند‌، باید پرسید چرا محتوا و خروجی آثار این پژوهشگران در فیلم‌های تولید شده نمایان نیست‌؟اگر هم این معاونت در سطح حرفه ای پشتوانه غنی برای محتوای سینمای ایران محسوب می‌شود ، باز باید پرسید که چرا انعکاس فعالیت‌های صورت گرفته از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی مشاهده نشده و به سالی یکبار جایزه و معرفی برندگان اثار اکتفا و بسنده می‌شود‌؟کلمه پژوهش و تحقیق معنای وسیعی در حوزه سینما دارد‌، اما با این نوع عملکرد معاونت مذکور، به نظر می‌رسد به صورت محدود از مقوله پژوهش برای تولیدات سینما بهره‌برداری می‌شود.اگر هم نویسندگان و فیلمسازان کشور رغبتی برای استفاده از این منابع پژوهشی در آثار خود نشان نمی‌دهند دلایل آن باید مورد آسیب شناسی قرار گیرد.اینکه گفته شود چرا مخاطبان فیلم‌های کمدی را دوست دارند و چرا فیلم‌های هنری کمتر مورد اقبال قرار می‌گیرند، موضوع بسیار مهمی است که نیازمند کار پژوهشی اساسی است و قطعا این معاونت می‌تواند در این زمینه گام‌های اساسی را بردارد.اما اینکه پشت درهای بسته و با منابع دولتی یک عده صرفا به جایزه سال پژوهش اندیشه کنند و محدوده پژوهش را در همین اندازه ببینند و جالب‌تر اینکه خود نیز منتقد وضعیت پژوهش در حوزه سینما باشند‌، دردی از دردهای اساسی سینمای این کشور را درمان نخواهد کرد.کارکرد اندیشکده سینما هم که اخیرا در شورای عالی سینما مطرح گردید باید مشخص شود.آنچه انتظار می‌رود و مدام نیز در رسانه ها مطرح می‌شود‌، اینکه چه شورای عالی و چه مدیریت سینمای کشور میبایست در این زمان محدود باقیمانده از عمر دولت فعلی می‌بایست توجه خود را به زیر ساخت‌های سینما معطوف دارند.سینمای ایران نیازمند یک جهش و خیزش اساسی است‌.با یک سری تفکرات محدود و برگزاری جشنواره و جشن سال و فعالیت های سطحی و صرفا اداری‌، این سینما نخواهد توانست در مسیر صنعتی شدن گام بردارد.سینما نیازمند کلان نگری و عمل و شتاب در تمام حوزه‌ها مخصوصا پژوهش‌های راهبردی است و نه صرفا نظری.بالغ بر دو سال است از کلمه «‌باید‌» در مدیریت سینمای این کشور استفاده می‌شود‌.اما معلوم نیست این بایدها کی قرار است عملی شوند و چه کسانی آنها را عملیاتی کنند‌.بازهم اعلام می‌شود که زمان برای یک تحول اساسی در حوزه سینما به دلیل تغییر مداوم مدیریت‌ها بسیار محدود و اندک است‌، بنابراین اگر مدیربت کلان سینمای کشور به دنبال کارهای بنیادی و زیر بنایی در سینماست، می‌بایست از فرصت‌های باقیمانده و در اختیار به خوبی استفاده کنند.سینمای این کشور در شرایطی نیست که بخواهد فرصت‌های رشد و تعالی خود را به تعویق بیندازد و یا از دست بدهد، بنابراین حرکت‌های ضربتی و جهشی برای ارتقای آن به شدت احساس می‌شود.
*مستندساز و منتقد