چگونه زمستان در سایر سیارات ظاهر می‌شود؟

فصل زمستان در سیارات دیگر منظومه شمسی، اصلا به آنچه که در زمین می‌بینیم شباهت ندارد. اگر بدانید زمستان در سیاره های همسایه چه شکلی است، مغزتان سوت می‌کشد.

بدون داشتن فصول مختلف، کره زمین دنیای متفاوتی می‌شد. از طرفی، اگر انحراف محوری زمین بیشتر از ۲۳٫۴ درجه فعلی بود، فصل‌های افراطی‌تری می‌داشت و شاید اصلا تمدن بشری به‌وجود نمی‌آمد. از آنجایی که هم‌اکنون بیشتر مردم دنیا زمستان را تجربه می‌کنند، بیایید ببینیم این فصل در سیارات دیگر منظومه شمسی چگونه است.

زمستان در سیارات دیگر منظومه شمسی

عطارد (تیر)

چیزی که در سیاره ما فصل‌ها را شکل می‌دهد، انحراف محوری زمین است که باعث می‌شود یک نیمکره در نیمی از سال، نور بیشتری از خورشید دریافت کند. انحراف محوری عطارد اما فقط ۲ درجه است؛ هر چند که این به‌معنای فقدان فصول در آنجا نیست.

این سیاره کوچک در زمان‌های مختلف سال، فاصله متفاوتی از خورشید می‌گیرد که بین ۴۶ میلیون تا ۶۹ میلیون کیلومتر است. البته وقتی از سال صحبت می‌کنیم، باید بدانید که فقط ۸۸ روز زمینی درازا دارد.

به‌هر حال، وقتی عطارد به دورترین فاصله خود از خورشید می‌رسد، میزان تابش رسیده به آن در قیاس با نزدیک‌ترین حالت، تقریبا نصف می‌شود و زمستان سیاره رقم می‌خورد. در میانه روزهای زمستان، دمای عطارد حدود ۱۵۰ درجه سانتی‌گراد خنک‌تر از تابستان‌های آن است.

اما اختلاف دمای اصلی در عطارد، فصلی نیست؛ بلکه شبانه روزی است. هر شبانه روز در این سیاره، ۵۹ روز زمینی طول می‌کشد. اقیانوس و هوا هم ندارد که حرارت را تعدیل کنند؛ پس نوسان چششویری در دما را تجربه می‌کند.

در زمستان، دمای میانه روز می‌تواند ۲۷۰ درجه سانتی‌گراد باشد و در شب، تا منفی ۱۷۳ درجه‌ سانتی‌گراد ریزش کند. این تازه برای خط استوای عطارد است و قطب‌های آن حتی سردتر هم می‌شوند.

زهره (ناهید)

اگر صرفا بگوییم این سیاره گرم است، حق مطلب ادا نمی‌شود؛ چرا که زهره یک جهنم واقعی است، حتی شب‌هنگام و در میانه زمستان!

گفته می‌شود در شب‌های زمستانی هم دمای سطح این سیاره به کمتر از ۴۳۸ درجه سانتی‌گراد نمی‌رسد. اگر این را برای جهنم کافی نمی‌پندارید، باید بدانید که اتمسفر آن نیز به‌دلیل وجود مقادیر زیاد دی‌اکسید کربن، اسیدی است.

مریخ (بهرام)

مانند خیلی از پارامترهای دیگر، زمستان‌های مریخ نیز بیش از هر سیاره دیگری به زمین شبیه است. البته هر سال در آنجا، تقریبا دو برابر زمین طول می‌کشد و زمستان حدود ۴ ماه زمینی دوام دارد.

وقتی در یک نیمکره زمستان باشد، یخ‌رودهای مریخ با جذب یخ خشک از اتمسفر، ضخیم‌تر می‌شوند و در بهار به وضعیت قبلی بازمی‌گردند.

ناگفته نماند که در زمین، اقیانوس‌ها به‌عنوان مخازن ذخیره گرما عمل می‌کنند و از شدت تاثیر فصول می‌کاهند. در گذشته‌‌های دور، این موضوع تا حدی درباره مریخ هم صادق بود؛ ولی حالا خبری از اقیانوس‌ها در آنجا نیست و دامنه تغییر دما، وسیع‌تر است.

بیشترین سرمای ثبت شده در زمستان‌های مریخ، منفی ۱۵۳ درجه سانتی‌گراد است؛ اما احتمالا میزان برودت هوا بیش از این‌ها باشد. زیرا بسیاری از کاوشگرهای فرستاده شده به این سیاره، در زمستان دچار تخلیه باتری و از کار افتادگی می‌شوند؛ بنابراین ما هنوز قادر به ثبت سردترین دماهای مریخ نشده‌ایم.

مشتری (برجیس)

این سیاره فصل‌های واقعی ندارد؛ زیرا انحراف محوری‌اش فقط ۳ درجه است و مدار نسبتا گردی هم دارد. پس میزان دریافت نور خورشید در آن، تغییر چندانی نمی‌کند. هر شبانه روز در این سیاره، فقط ۱۰ ساعت طول می‌کشد؛ بنابراین خبری از شب‌های طولانی هم نیست.

خلاصه اینکه زمستان در مشتری فرقی با زمان‌های دیگر سال ندارد و چیزی که بیش از همه در آنجا احساس می‌شود، نیروی جاذبه خردکننده است.

زحل (کیوان)

انحراف محوری زحل، کمی بیشتر از زمین و حدود ۲۶٫۷ درجه است. هم‌اکنون این سیاره به وضعیت اعتدال نزدیک می‌شود؛ اما در سایر مواقع سال، معمولا یکی از نیمکره‌های آن نور بیشتری دریافت می‌کند. البته این موضوع باعث تفاوت آن‌چنانی دما نمی‌شود؛ زیرا زحل آن‌قدر دور از خورشید است که حتی در وسط تابستان هم گرمای چندانی نمی‌گیرد. اتمسفر ضخیم آن هم مزید بر علت است.

نتیجه اینکه هوای زحل در تابستان خیلی سرد و در زمستان، بی‌اندازه سرد است: چیزی در حد منفی ۱۹۱ درجه سانتی‌گراد!

اورانوس

این سیاره، پوزیشن عجیب و غریبی دارد. انحراف محوری آن ۹۸ درجه است و گویی که حالت دراز کشیده دارد. به زبان ساده‌تر، یکی از قطب‌های آن در تابستان، تقریبا مستقیم رو به خورشید قرار می‌گیرد و قطب دیگر، زمستان‌های بسیار طولانی، تاریک و سردی را می‌گذراند.

البته این سرمای شدید بیشتر از اینکه به زمستان و تابستان مرتبط باشد، دائمی است؛ درباره سیاره‌ای صحبت می‌کنیم حتی سردتر از نپتون، با وجود نزدیک‌تر بودن به خورشید!

نپتون

با انحراف محوری ۲۸٫۳ درجه، نپتون از این لحاظ تفاوت زیادی با سیاره ما ندارد. مدار حرکت آن هم مانند زمین، خیلی دایره‌ای است و باید فصل‌های مشابه زمین داشته باشد. اما مشکل اینجاست که دورترین سیاره منظومه شمسی، فقط ۰٫۱ درصد از نوری که به زمین می‌رسد را دریافت می‌کند.

البته برخلاف اورانوس، نپتون گرمای آبرومندانه‌ای از هسته خود می‌گیرد؛ ولی این مقدار برای ایجاد فصول واقعی در این سیاره، کفایت نمی‌کند. در واقع روی نپتون، تابستان آن‌قدرها هم گرم‌تر از زمستان نیست و شاید فقط اندکی تفاوت در نور کم‌سوی خورشید احساس شود.

پلوتو

حتما می‌دانید که پلوتو، دیگر جزو سیارات منظومه شمسی دسته‌بندی نمی‌شود؛ اما حضورش در این لیست و آشنایی با زمستان آن، خالی از لطف نیست.

این جرم فرانپتونی هم انحراف محوری زیادی دارد که حدود ۱۲۲ درجه است؛ ولی با توجه به فاصله بسیار زیاد از خورشید، نیمکره‌های آن بسته به فصل، تفاوت چندانی در دریافت نور ندارند.

چیزی که تفاوت واقعی را رقم می‌زند، مدار بیضوی و کشیده پلوتو است. این یعنی نور رسیده به آن با نزدیک و دور شدن از خورشید، تغییر می‌کند. البته دمای پلوتو همواره به‌طور غیر قابل باوری پایین است و گاهی اوقات در زمستان‌، حتی اتمسفر نیز یخ می‌زند.